τετράδια

ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗΣ

burger

Ετικέτες: ,


ΣΥΡΙΖΑ: Στοιχεία μιας ερμηνευτικής απόπειρας


«Οι εξωτερικοί δανειστές διαφόρων μορφών, η απειλή πολέμου και όχι η ελεύθερη λαϊκή θέληση θα αποφασίζουν για το πώς και από ποιον θα κυβερνάται η χώρα»
Μιχάλης Χαραλαμπίδης, 17-3-1999[1]

 

Ι

Στις 21-1-2014 στην εκδήλωση παρουσίασης του συλλογικού τόμου Κυβέρνηση της Αριστεράς. Δρόμος για το μέλλον ή παρένθεση; (εκδ. Τόπος, 2013), ο Γιάννης Δραγασάκης, τότε μέλος της συντονιστικής γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ και υπεύθυνος της επιτροπής προγράμματος, στην εισήγησή του, τόνισε ότι κρίσιμο στοιχείο στην αντιμνημονιακή πάλη είναι το εσωτερικό μέτωπο, με την έννοια της σύγκρουσης του κοινωνικού μπλοκ των κυριαρχούμενων τάξεων που εκπροσωπούνται από τον ΣΥΡΙΖΑ στον πολιτικό ανταγωνισμό με την εγχώρια αστική τάξη και τις πολιτικές (μνημονιακές) δυνάμεις που τις εκπροσωπούν, υποτιμώντας ή παραλείποντας να αναφερθεί στο στοιχείο της ιμπεριαλιστικής εξάρτησης της χώρας ή πολύ περισσότερο στη διαδικασία εσωτερίκευσης της εξάρτησης, ως θεμελιώδη μηχανισμό αναπαραγωγής του εθνικού κοινωνικού σχηματισμού, ιδιαίτερα σε συνθήκες κορύφωσης των διαδικασιών συσσώρευσης σε παγκόσμια κλίμακα και οργανικής ενσωμάτωσης της χώρας στην ευρωπαϊκή καπιταλιστική υπεριμπεριαλιστικού χαρακτήρα ολοκλήρωση.

Το ζήτημα της προτεραιότητας των εσωτερικών παραγόντων έναντι των διεθνών, δίχαζε τα ρεύματα και τις τάσεις στην Αριστερά, τροφοδοτώντας από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 και μετά μια ολοένα και μεγαλύτερη διανοητικού χαρακτήρα πολεμική ενάντια στην θεωρία της εξάρτησης κυρίως στο χώρο της κομμουνιστογενούς Αριστεράς – που έτεινε να παρουσιάζει κατά έναν αντιδιαλεκτικό κατά τη γνώμη μου τρόπο τη σχέση εσωτερικών/εξωτερικών παραγόντων, εστιάζοντας μεταξύ άλλων την κριτική όχι αβάσιμα (τουλάχιστον από οικονομικής πλευράς) στην αποφθεγματική κατάταξη της Ελλάδας ως περιφερειακής καπιταλιστικής οικονομίας αντί της ορθότερης κατά τη γνώμη μου ως κυρίαρχου/κυριαρχούμενου εθνικού κοινωνικού σχηματισμού εντός του μητροπολιτικού χώρου – και η οποία ανατροφοδοτούνταν από την σταδιακή εγκατάλειψη της θεωρίας της εξάρτησης από το ΠΑΣΟΚ στα μέσα της δεκαετίας του ’80 και την προσχώρησή του ως θεωρία και πράξη στα αναλυτικά σχήματα του εκσυγχρονισμού.

Ο Νίκος Πουλαντζάς στο βιβλίο του Οι κοινωνικές τάξεις στον σύγχρονο καπιταλισμό, ευρισκόμενος σε γόνιμο διάλογο με τους θεωρητικούς της εξάρτησης, όσο και στο βιβλίο του Η κρίση των δικτατοριών για το κρίσιμο ζήτημα της σχέσης μεταξύ κυρίαρχων-κυριαρχούμενων κοινωνικών σχηματισμών στο ιμπεριαλιστικό στάδιο του καπιταλισμού, αναδεικνύει ως κεντρικής σημασίας κόμβο τη διαδικασία εσωτερίκευσης της ιμπεριαλιστικής εξάρτησης και την αναπαραγωγή της στον κυριαρχούμενο κοινωνικό σχηματισμό μέσα από τη συνάρθρωσή της με την εσωτερική αστική τάξη, συγκροτώντας τον εγχώριο συνασπισμό εξουσίας[2]. Είναι μια διάσταση του έργου του Νίκου Πουλαντζά, πολύ σημαντική και αναλυτικά γόνιμη κατά τη γνώμη μου, που όμως αποσιωπάται από τους επιγόνους του και την πλειοψηφία εκείνων που αναφέρονται ιδεολογικά ή αντλούν επεξεργασίες από το έργο του, προερχόμενοι κυρίως από το χώρο της ανανεωτικής και ευρωκομμουνιστικής Αριστεράς.

Στον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό στα χρόνια μετά τον εμφύλιο και ως αποτέλεσμα αυτού, η διαδικασία διεθνούς ενσωμάτωσης της χώρας στο δυτικό μπλοκ και αντίστοιχα εσωτερίκευσης της συγκεκριμένης διαδικασίας, έλαβε τα ειδικότερα χαρακτηριστικά που πλαισίωσαν τη βασική αντίθεση κεφαλαίου-εργασίας, αναδεικνύοντας ως κυρίαρχη αντίθεση στη συγκυρία της πάλης των τάξεων την εσωτερικευμένη ιμπεριαλιστική εξάρτηση απέναντι στην αντιιμπεριαλιστική πάλη των κυριαρχούμενων κοινωνικών τάξεων[3]. Το καθεστώς της αμερικανοκρατίας που επιβλήθηκε στη χώρα από το 1947 και μετά, ο αγώνας του κυπριακού λαού για αυτοδιάθεση-ένωση, σε συνδυασμό με τους αγώνες για δημοκρατία (ανένδοτος 114, Ιουλιανά), παιδεία (15%), τους προδικτατορικούς κοινωνικούς αγώνες (115 ΣΕΟ, οικοδόμοι), το αντιδικτατορικό κίνημα, το Πολυτεχνείο και η κατάρρευση της δικτατορίας λόγω της κυπριακής τραγωδίας, αποτέλεσαν ιδιαίτερα απτούς υλικούς και ιδεολογικούς όρους κατανόησης της διαδικασίας εσωτερίκευσης της ιμπεριαλιστικής εξάρτησης από μέρους των κυριαρχούμενων κοινωνικών τάξεων, πυροδοτώντας την πρώτη περίοδο της μεταπολίτευσης ένα μαζικό και ηγεμονικό αντιιμπεριαλιστικό-αντιαμερικανικό και δευτερευόντως αντιεοκικό κίνημα των από κάτω. Η περίφημη αριστερή ιδεολογική ηγεμονία της μεταπολίτευσης, είχε ως βασική συνιστώσα την αντιιμπεριαλιστική-εθνικοανεξαρτησιακή ιδεολογία, που συνοδευόταν βεβαίως από την πάλη για κοινωνική αλλαγή, όποιες ειδικότερες μορφές προσελάμβανε αυτή. Η ενότητα εθνικού-κοινωνικού ήταν η κυρίαρχη γλώσσα των κομμάτων της Αριστεράς, τόσο του ΠΑΣΟΚ, όσο και της κομμουνιστικής Αριστεράς, είτε στην παραδοσιακή, είτε στην ανανεωτική, είτε στην επαναστατική της εκδοχή. Γιατί αυτή ήταν η αλήθεια των κυριαρχούμενων κοινωνικών τάξεων και των οργανικών διανοουμένων τους, εδραζόμενη επί των υλικών όρων κίνησης του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού.

Η αναίρεση της γραμμής πολιτικο-στρατιωτικής και οικονομικής αποδέσμευσης από ΝΑΤΟ – ΕΟΚ από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ την περίοδο 1981-1985[4], με την παράλληλη πολιτική κοινωνικής αναδιανομής σοσιαλδημοκρατικού τύπου και τον εκδημοκρατισμό του κράτους, μια διαδικασία που είχε ήδη αρχίσει από την περίοδο μετά το 1974 αλλά με δειλά και αντιφατικά βήματα, οδήγησε στην υποχώρηση της κυρίαρχης μεταπολιτευτικά αντιιμπεριαλιστικής ιδεολογίας.

Ο ευρωπαϊσμός και η δυτική προσήλωση του ΠΑΣΟΚ οριστικοποιείται την περίοδο του 1986-89 και καταγράφεται σε δύο-τρεις σημαντικές για το κόμμα αποφάσεις της ΚΕ[5] ή παρεμβάσεις που αποδίδονται στον Α.Π.[6] και σηματοδοτούν τον αναθεωρητισμό του ΠΑΣΟΚ[7], μιλώντας με όρους ιστορίας της ευρωπαϊκής σοσιαλιστικής/σοσιαλδημοκρατικής Αριστεράς. Παράλληλα, η υποχώρηση της αντιιμπεριαλιστικής ιδεολογίας εκδηλωνόταν και στους σχηματισμούς της κομμουνιστικής Αριστεράς. Στο χώρο της ανανεωτικής Αριστεράς, ιδιαίτερα η αποκομμουνιστοποιημένη συνιστώσα του «Εσωτερικού», η ΕΑΡ, κινήθηκε πιο επιθετικά στη συγκυρία του ευρωπαϊσμού, που αναδεικνυόταν στο δεύτερο ήμισυ της δεκαετίας του ’80, λόγω μεγαλύτερης σχετικής εξοικείωσης ήδη από τη δεκαετία του ’70, αντανακλώντας τον ταχύτερο εξευρωπαϊσμό των νέων μικροαστικών στρωμάτων, στα οποία είχε σχετικά σημαντική επιρροή. Η εργατική τάξη (ενταγμένη κυρίως στο ΠΑΣΟΚ, αλλά και στο ΚΚΕ), έπεται χρονικά των νέων μικροαστικών στρωμάτων σε φιλευρωπαϊκή κατεύθυνση, αλλά προσχωρεί ως αποτέλεσμα και των πολιτικών σοσιαλδημοκρατικής αναδιανομής της περιόδου 1981-85, που ανεβάζουν το βιοτικό και καταναλωτικό επίπεδο της εργατικής τάξης, χωρίς ανατροπή των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής αλλά με ενίσχυση της θεσμικής παρουσίας της στους μηχανισμούς διανομής του παραγόμενου προϊόντος, σε μια γραμμή δηλαδή δυναμικής ταξικής συνεργασίας και κυρίως χωρίς το στοιχείο της αντιιμπεριαλιστικής ρήξης[8]. Αλλά και το ΚΚΕ κινήθηκε προς την ίδια κατεύθυνση υποχώρησης του αντιιμπεριαλισμού και αποδοχής του ευρωπαϊσμού, λόγω της επιρροής που ασκούσε ο γκορμπατσωφισμός και η γενικότερη συγκυρία της σοβιετικής υποχώρησης (12ο Συνέδριο ΚΚΕ, 1987). Η συνάντηση της κομμουνιστικής και κομμουνιστογενούς Αριστεράς στο πλαίσιο που ορίζεται από την θετική πρόσληψη του ευρωπαϊσμού, καταγράφεται στο περίφημο Κοινό Πόρισμα (Δεκέμβριος 1988) και την ίδρυση του ενιαίου Συνασπισμού[9].

 

ΙΙ

Η περίοδος 1989-1991, βρίσκει την Ελλάδα στο πλευρό των νικητών του Ψυχρού Πολέμου, με την αποδιάρθρωση όμως ελληνικών πληθυσμών εκτός συνόρων του ελληνικού κράτους (Κωνσταντινούπολη, Ίμβρο, Τένεδο, Βορ. Κύπρο, Βορ. Ήπειρο), την αστική της τάξη απολύτως κυρίαρχη στον κοινωνικό ανταγωνισμό (ιδιωτικές τράπεζες-ιδιωτικά κανάλια) και την Αριστερά (σοσιαλιστική ή κομμουνιστική είτε στην παραδοσιακή, είτε στην ανανεωτική, είτε στην επαναστατική της εκδοχή) ηττημένη, σε ραγδαία υποχώρηση ή μεταμορφισμό. Η διεθνοπολιτική κυριαρχία του καπιταλισμού, η συμμετοχή της Ελλάδας στον πυρήνα των κρατών-μελών της ΕΕ-15 και στη Ζώνη του Ευρώ, η πραγματικότητα των ρυθμών ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας από τα μέσα της δεκαετίας του ’90, όπως αποτυπώθηκε στους ετήσιους ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ (χωρίς όμως να αντιστρέφεται ούτε η φορά αποπαραγωγικοποίησης της ελληνικής οικονομίας – απεναντίας εντάθηκε – ούτε η δανειακή υποθήκευση – τροποποιώντας όμως τη δομή του δημοσίου χρέους από 1/3 εξωτερικό και 2/3 εσωτερικό, σε 2/3 εξωτερικό – προσθέτοντας το νέο στοιχείο της ιδιωτικής υπερχρέωσης[10]) αλλά και στη μέση αύξηση μισθών και ημερομισθίων ειδικά για τους χώρους της εξασφαλισμένης μισθωτής εργασίας, στη διείσδυση του ελληνικού καπιταλισμού στα Βαλκάνια και την εισροή σημαντικών μεταναστευτικών πληθυσμών, δημιούργησαν τους υλικούς όρους πρόσληψης του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού, ως περίπου μικροϊμπεριαλιστικού και όχι υφιστάμενου την ιμπεριαλιστική εξάρτηση. Η ισχυρή Ελλάδα του εκσυγχρονισμού. Η ενότητα του εθνικού με το κοινωνικό, που ήταν κυρίαρχη στην Αριστερά μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’80, έσπασε. Σημαντικά τμήματα της ευρωκομμουνιστογενούς Αριστεράς εσωτερίκευσαν το αφήγημα της αβερωφικής Δεξιάς, αλλά και της τροτσκίζουσας Αριστεράς. Το κοινωνικό για την Αριστερά, το εθνικό για την Δεξιά. Τα κυρίαρχα πολιτικοϊδεολογικά ρεύματα που συγκρότησαν και συμμετείχαν στον ΣΥΡΙΖΑ την περίοδο 2004-2010 αποδέχονταν πλήρως τη διάσπαση του κοινωνικού με το εθνικό[11], ήταν φιλοΕΕ, με την έννοια της άρνησης του χαρακτήρα της αντιιμπεριαλιστικής πάλης απέναντι στην ΕΕ. Ήταν κυρίως αντικαπιταλιστικά και πολύ λιγότερο αντιιμπεριαλιστικά[12]. Αυτός ήταν και ο ειδικότερος τρόπος που οι συγκεκριμένοι πολιτικοϊδεολογικοί χώροι συμμετείχαν στο κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης μέσα από το Ελληνικό Κοινωνικό Φόρουμ την περίοδο 2001-2003, διαδικασία που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη συγκρότηση του ΣΥΡΙΖΑ ως συμμαχία του Συνασπισμού με οργανώσεις εξωκοινοβουλευτικής και ανανεωτικής Αριστεράς, το λεγόμενο «πνεύμα της Γένοβας» μετεξελίσσοντας τον από το 2001 υφιστάμενο Χώρο Διαλόγου και κοινής δράσης της Αριστεράς[13], που είχε συγκροτηθεί στον απόηχο του ασφαλιστικού Γιαννίτση και στη διαφαινόμενη κρίση σχέσεων εκπροσώπησης του ΠΑΣΟΚ με σημαντικά τμήματα της μισθωτής εργασίας, καθώς και με προφανή στόχο από την πλευρά του ΣΥΝ την αναγκαία έστω και οριακή ενίσχυσή του για τη διατήρηση της κοινοβουλευτικής του παρουσίας, η οποία καθ’ όλο το χρονικό διάστημα 1993-2010 (με εξαίρεση τις εκλογές του 2007) ήταν αμφισβητούμενη. Η διαδικασία μορφοποίησης του ΣΥΡΙΖΑ με τα συγκεκριμένα κυρίαρχα ιδεολογικοπολιτικά χαρακτηριστικά δεν ήταν προφανώς ευθύγραμμη, ούτε χωρίς αντιφάσεις. Η προεδρία Αλαβάνου στον ΣΥΝ, το Αριστερό Ρεύμα[14], οργανώσεις όπως η ΚΟΕ και οι Ενεργοί Πολίτες, ήταν διαφορετικής προέλευσης και εν μέρει γραμμής. Ορισμένες από τις πιο ενδεικτικές καταστάσεις που αποτύπωναν αυτή την πραγματικότητα ήταν η στάση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ στη διαδικασία ψήφισης του Ευρωσυντάγματος (2005) και της Ευρωσυνθήκης (2008) στη Βουλή, η διαφωνία στην ΚΕ του ΣΥΝ για τη θέση του κόμματος απέναντι στο Σχέδιο Ανάν (2004), η διάσπαση του Αριστερού Ρεύματος (2010), η διπλή διάσπαση του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ το 2010 (ανανεωτική πτέρυγα/ΔΗΜΑΡ- Αλαβάνος/Μέτωπο Αλληλεγγύης και Ανατροπής)[15].

Η εσωτερίκευση της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης – κρίση αναπαραγωγής της χρηματιστικής συσσώρευσης κεφαλαίου[16] – οδήγησε τις ήδη αποεθνικοποιημένες κυρίαρχες τάξεις, την αντιστοίχως διαβρωμένη πολιτική ελίτ της χώρας και τους εκπροσώπους των διεθνών δανειστών (ΕΚΤ-ΕΕ-ΔΝΤ) στη δημιουργία του μνημονιακού καθεστώτος, στο πλαίσιο μιας γενικότερης αναδιάρθρωσης της ευρωπαϊκής καπιταλιστικής ολοκλήρωσης στην κατεύθυνση μιας ομοσπονδιακού χαρακτήρα ένωσης υπό την ηγεμονία του γερμανικού καπιταλισμού. Παράλληλα η μνημονιακή πραγματικότητα ανέτρεψε πλήρως τις σχέσεις εκπροσώπησης των κυριαρχούμενων τάξεων κυρίως με το ΠΑΣΟΚ και δευτερευόντως με τη ΝΔ, όπως αποτυπώθηκε με ιδιαίτερη ένταση στις διπλές εκλογές του 2012.[17]

Η συγκυρία της πάλης των τάξεων την περίοδο 2010-2013 μορφοποιείται στη διαλεκτική της κίνησης του λαϊκού αντιμνημονιακού κινήματος (διαδηλώσεις κατά του 1ου Μνημονίου – ν. 3845/2010 – Μάιος 2010, Πλατείες Μάιος – Ιούνιος 2011, μαζικές απεργιακές κινητοποιήσεις Οκτωβρίου 2011 και λαϊκές εξεγέρσεις 28ης Οκτωβρίου 2011, διαδηλώσεις κατά του 2ου Μνημονίου – ν. 4046/2012 – Φεβρουάριος 2012), με τον ΣΥΡΙΖΑ και αποτυπώνεται συμβολικά στη συγκρότηση του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ (Μάρτιος-Απρίλιος 2012). Προϊδεασμό της συνάντησης αποτέλεσαν οι αυτοδιοικητικές εκλογές 2010, κατά κύριο λόγο μέσα από το περιφερειακό σχήμα Αττική Συνεργασία- Όχι στο μνημόνιο, με επικεφαλής τον Α. Μητρόπουλο[18]. Η σχέση κόμματος-μαζών καθορίζεται από τη διάσταση ανάμεσα στην κυρίαρχη εκδοχή των πολιτικών κομμάτων και συσσωματώσεων του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ του 3% με τον λαϊκό αντιμνημονιακό ριζοσπαστισμό που έθετε κυρίαρχα την αντιιμπεριαλιστική-εθνικολαϊκή διάσταση, με όλες τις αντιφάσεις της που απορρέουν από τη συγκεκριμένη πολιτικο-κινηματική κληρονομιά της πρωτομεταπολιτευτικής περιόδου και του ανδρεοπαπανδρεϊκού ΠΑΣΟΚ και καθορίζουν τους όρους πρόσληψης της εθνικής και κοινωνικής πραγματικότητας των «από κάτω», ειδικότερα τη σχέση Ελλάδας- Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η λύση της αντίφασης μεταξύ αντιιμπεριαλισμού (που εμπεριείχε και το ενδεχόμενο ρήξης με την ΕΕ) και αντικαπιταλισμού (η οποία στην κυρίαρχη εκδοχή λάμβανε τα σοσιαλδημοκρατικά χαρακτηριστικά της αντι-λιτότητας εντός Ευρωζώνης), αποτελεί το πλαίσιο κομματικής συγκρότησης και εσωκομματικής πάλης στην πορεία ενιαιοποίησης από ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ σε ΣΥΡΙΖΑ, όπως καταγράφηκε στις δύο κεντρικές συλλογικές διαδικασίες, την Πανελλαδική Συνδιάσκεψη (30/11-2/12/2012)[19] και 1ο Συνέδριο (10-14/7/2013). Ενδεικτική της κομβικότητας του ζητήματος ρήξης με την Ευρωζώνη-αντιλιτότητα εντός Ευρωζώνης στην εσωκομματική διαπάλη ήταν και η συνεδρίαση της ΚΕ ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ στις 14-4-2013, στη συγκυρία της μνημονιακής επίθεσης στην Κύπρο[20]. Αποτέλεσμα των δύο κεντρικών εσωκομματικών διαδικασιών ήταν η σταθεροποίηση και κυριαρχία της συλλογικής κομματικής γραφειοκρατίας στην κατεύθυνση του «καναλιζαρίσματος» του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ του 3% με τις συγκεκριμένες ιδεολογικοπολιτικές κατευθύνσεις απέναντι στον λαϊκό αντιμνημονιακό ριζοσπαστισμό. Η γραφειοκρατική συγκρότηση τροφοδοτήθηκε από την υποχώρηση της μαζικής αντιμνημονιακής πάλης και τροφοδότησε την πρακτική της ανάθεσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι το τελευταίο μαζικό κινηματικό γεγονός της περιόδου είναι ο αγώνας της ΕΡΤ (Ιούνιος 2013).

 

ΙΙΙ

Η περίοδος που ξεκινά από το Συνέδριο 2013 και καταλήγει στις εκλογές του Ιανουαρίου 2015, χαρακτηρίζεται από την επικράτηση της γραμμής της αντιλιτότητας εντός Ευρωζώνης (αυτό που κωδικοποιήθηκε στο δημόσιο λόγο ως καταγγελία μνημονίου εντός Ευρωζώνης[21] και πρόγραμμα Θεσσαλονίκης –Σεπτέμβριος 2014- ως μάξιμουμ πρόγραμμα, την ανυπαρξία προγράμματος στο Διαρκές Συνέδριο και τον πλήρη εκφυλισμό της συγκεκριμένης εσωκομματικής διαδικασίας, Ιανουάριος 2015), τις λεγόμενες πολιτικές συμμαχίες (με στελέχη κυρίως του μνημονιακού ΠΑΣΟΚ)[22], τις επιλογές στις αυτοδιοικητικές εκλογές 2014, πολιτικό πλαίσιο των ευρωεκλογών 2014[23] κ.λπ.

Οι δύο «ψυχές» του (από το 2012 και μετά) ΣΥΡΙΖΑ, η παραδοσιακή ευρωκομμουνιστική – τροτσκίζουσα – ανανεωτική-δικαιωματική με σαφώς μεγαλύτερη εσωκομματική συνοχή και μια ήδη πολλαπλώς (και για ποικίλους λόγους) υπονομευθείσα εθνικολαϊκή-σοσιαλιστική αλλά και με συμμετοχή στελεχών κομμουνιστικής προέλευσης ή αναφοράς περισσότερο ως υπόμνηση των δυνατοτήτων παρά ως μορφοποιημένη κατάσταση, έκαναν την αντιπαραθετική καταγραφή τους για το ζήτημα της Κύπρου και ειδικότερα για την αποδοχή ή απόρριψη της διζωνικής-δικοινοτικής ομοσπονδίας ως πλαισίου επίλυσης του Κυπριακού, τον Ιούλιο 2014, με αφορμή τη συμπλήρωση 40 χρόνων εισβολής και κατοχής[24]. Ένα προηγούμενο επεισόδιο ανάλογης σύγκρουσης των δύο «ψυχών» του μετά το 2012 ΣΥΡΙΖΑ, έλαβε χώρα τον Απρίλιο 2014 κατά την κατάρτιση του ευρωψηφοδελτίου, όταν με εσωκομματικό πραξικόπημα και ευθεία παραβίαση του καταστατικού ανακλήθηκε η υποψηφιότητα της Σουλεϊμάν Σαμπιχά, παρ’ όλο που είχε υπερψηφισθεί και εγκριθεί από την ΚΕ ΣΥΡΙΖΑ[25].

Οι κοινωνικές πρακτικές του ΣΥΡΙΖΑ στην περίοδο Ιούλιος 2013-Ιανουάριος 2015, διαμορφώνονται ως ενός κόμματος εναλλαγής εξουσίας στο πλαίσιο του μνημονίου και όχι ενός κόμματος ρήξης και ανατροπής, δηλαδή αντιιμπεριαλιστικής-σοσιαλιστικής αλλαγής, με πιο χαρακτηριστική εκδήλωση τον τρόπο πτώσης της κυβέρνησης Σαμαρά.

Ο ΣΥΡΙΖΑ που κερδίζει τις εκλογές στις 25-1-2015 είναι ένα κρατικοποιημένο κόμμα, με την έννοια ότι κινείται στη γραμμή του ευρωπαϊσμού, όπως συγκεκριμένα ορίζεται από την καταγγελία του μνημονίου εντός Ευρωζώνης, όπου βαρύνον στοιχείο είναι – όπως αποδείχθηκε και στη συνέχεια – το «εντός Ευρωζώνης» υιοθετώντας την ηγεμονική αστική στρατηγική του εξαρτημένου καπιταλιστικού κράτους. Η έτερη διάσταση της κρατικοποίησης, της ραγδαίας μεταφοράς δηλαδή των κομματικών στελεχών στην κυβέρνηση και στο κράτος ολοκληρώνεται με ταχύτατους ρυθμούς εντός των πρώτων μηνών της νέας κυβέρνησης[26]. Η ηγεμονική αστική στρατηγική εντός ΣΥΡΙΖΑ, που λαμβάνει την ειδικότερη μορφή της κρατικοποίησης με ακόμα εντονότερη δυναμική μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015, εδράζεται στην υπεραντιπροσωπευόμενη κοινωνική ομάδα εντός ΣΥΡΙΖΑ, των διανοούμενων μεσοστρωμάτων κυρίως του τομέα της κοινωνικής αναπαραγωγής[27], που και δομικά θεμελιώνουν τη διευρυμένη τους κοινωνική αναπαραγωγή στην εκμετάλλευση της υπό ευρεία έννοια εργατικής τάξης, αλλά και λόγω του ρόλου τους στους κρατικούς μηχανισμούς εσωτερικεύουν την κίνηση του εξαρτημένου καπιταλιστικού κράτους. Την περίοδο Ιανουαρίου – Ιουλίου 2015 η αυτονομία του κόμματος επιβιώνει σε τμήματά του, αποτυπώνοντας τις αντιστάσεις του αντιμνημονιακού ΣΥΡΙΖΑ, εκφραζόμενες είτε σε επίπεδο κοινοβουλευτικό (με πιο χαρακτηριστική περίπτωση την πρόεδρο της Βουλής, λαμβάνοντας όψεις ακόμα και κυβερνώσας Βουλής)[28], είτε σε επίπεδο κομματικό, όπου η Αριστερή Πλατφόρμα εστίαζε στο νόμισμα και ζητούσε έξοδο από την Ευρωζώνη, ενώ τμήματα της εσωκομματικής πλειοψηφίας (Μηλιός, μέρος των “53”) εστίαζαν στη γραμμή της αντιλιτότητας μέσα από μια αναδιανεμητική πολιτική ταξικής μεροληψίας κυρίως φορολογικού χαρακτήρα[29]. Κορυφαία στιγμή καταγραφής του αντιμνημονιακού ΣΥΡΙΖΑ, με έντονα ταξικά χαρακτηριστικά από την άποψη της εκλογικής καταγραφής ήταν το Δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου[30]. Η ανατροπή του αποτέλεσματος από την ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ, με την πλήρη υποστήριξη των μνημονιακών κομμάτων – διαπιστωθείσα ήδη από τις 6/7 με τη συνεδρίαση των πολιτικών αρχηγών υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, αφού έχει προηγηθεί η αντικατάσταση του Υπουργού Οικονομικών – και η ψήφιση του 3ου Μνημονίου (ν. 4336/2015) οδήγησε στην εσωκομματική διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ. Στο επίπεδο της ηγετικής κομματικής γραφειοκρατίας και της ΚΕ, μετά τη συμφωνία της 13ης Ιουλίου και πριν την ψήφιση του 3ου Μνημονίου (14/8), στις 15/7, 109 μέλη της ΚΕ (Αριστερή Πλατφόρμα, τμήμα 53 +, Μηλιός, Λαπατσιώρας, χώρος ΚΟΕ κ.ά.) σε σύνολο 201, καταγγέλλουν τη συμφωνία κυβέρνησης-θεσμών ως νέο επαχθέστατο και ταπεινωτικό μνημόνιο προϊόν οικονομικού στραγγαλισμού και ζητούν άμεση σύγκληση της ΚΕ. Στις 30/7 η ΚΕ με ευρεία πλειοψηφία (προϊόν συμβιβασμού μεταξύ προεδρικών-53) και χωρίς να τοποθετείται για το ζήτημα της συμφωνίας της 13ης Ιουλίου, αποφασίζει σύγκληση Εκτάκτου Συνεδρίου (προϋποθέτει εκλογή συνέδρων) για τον Σεπτέμβριο και σε κάθε περίπτωση πριν από τη διεξαγωγή εκλογών. Η Αριστερή Πλατφόρμα μειοψηφεί υποστηρίζοντας την άμεση σύγκληση του Διαρκούς Συνεδρίου (οι σύνεδροι που μετείχαν στο 1ο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ, Ιούλιος 2013) για την απόρριψη της συμφωνίας. Δεκαεπτά στελέχη της ΚΟΕ που είναι μέλη της ΚΕ παραιτούνται από το όργανο με σχετική δήλωσή τους[31]. Η κυβέρνηση εισάγει εσπευσμένα στη Βουλή (13-14/8) προς ψήφιση το 3ο Μνημόνιο, στις 20/8 ο Α. Τσίπρας ζητεί πρόωρες εκλογές και στις 21/8 ανακοινώνεται η αποχώρηση 25 βουλευτών από τον ΣΥΡΙΖΑ και η συγκρότηση κοινοβουλευτικής ομάδας με το όνομα «Λαϊκή Ενότητα». Από τα μέσα Ιουλίου έως τα μέσα Σεπτεμβρίου υπάρχουν μαζικές αποχωρήσεις από τον ΣΥΡΙΖΑ[32], ενώ σε αρκετές κομματικές οργανώσεις (ΟΜ) τίθεται σε ψηφοφορία και απορρίπτεται η συμφωνία της 13ης Ιουλίου.[33] Παρά τις μαζικές αποχωρήσεις μελών και στελεχών από τον οργανωμένο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και την ακύρωση του περιεχομένου της δημοψηφισματικής ψήφου, ο ΣΥΡΙΖΑ, με την υποστήριξη των θεσμών, προχωρεί στη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών στις 20/9, στις οποίες και επικρατεί.

Ο αντιμνημονιακός ΣΥΡΙΖΑ, ο αντιφατικός κομματικός σχηματισμός της περιόδου 2012-2015, που αναδύθηκε από τη μαζική λαϊκή κινητοποίηση της περιόδου 2010-2012, παύει να υπάρχει. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πλέον ένας υλικός και ιδεολογικός μηχανισμός του εξαρτημένου καπιταλιστικού κράτους, που υλοποιεί ακραίες νεοφιλελεύθερες πολιτικές, χαλκεύοντας την εσωτερίκευση της ιμπεριαλιστικής εξάρτησης της χώρας. Είναι κόμμα της ΕΕ, του πολιτικο-θεσμικού δηλαδή μηχανισμού της δικτατορίας του μονοπωλιακού κεφαλαίου. Μετά το τσάκισμα της μισθωτής εργασίας, το οποίο ήταν έργο κυρίως των προηγούμενων μνημονιακών κυβερνήσεων, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ υπηρετώντας τα συμφέροντα του διεθνούς και εγχώριου μονοπωλιακού κεφαλαίου και κυρίως της χρηματιστικής μερίδας του, προβαίνει σε πολιτικές που συμβάλλουν στην απαλλοτρίωση της μικροϊδιοκτητικής κοινωνικής δομής και της αυτοαπασχόλησης[34], με πρόσφατο και χαρακτηριστικό παράδειγμα τη σύγκρουση κυβέρνησης-δικηγόρων και την αποχή των τελευταίων διάρκειας έξι μηνών (Ιανουάριος-Ιούνιος 2016). Το μνημονιακό καθεστώς δείχνει παγιωμένο. Σε επίπεδο κομματικού ανταγωνισμού διαμορφώνονται δύο μπλοκ. Ο ΣΥΡΙΖΑ, σοσιαλφιλελεύθερης απόκλισης και η Ν.Δ. νεοφιλελεύθερης απόκλισης. Οι συγκεκριμένοι κομματικοί σχηματισμοί τείνουν να συγκροτήσουν το μνημονιακό δικομματισμό με την λεγόμενη Κεντροαριστερά σε επικουρικό ρόλο. Θεμελιώδεις και απαράβατες αρχές είναι ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός και το προνόμιο του διεθνούς δανειστή.

 

IV

Κλείνοντας, το μνημόνιο δεν είναι μόνο η σύγχρονη νεοφιλελεύθερη μορφή των με την ευρεία έννοια εργασιακών σχέσεων που αντιμετωπίζεται με ταξικές πολιτικές αντιλιτότητας. Είναι κάτι πολύ ευρύτερο απ’ αυτό. Πρόκειται για την ακύρωση της εθνικής ανεξαρτησίας και της λαϊκής κυριαρχίας μέσα από την εσωτερίκευση και παγίωση της ιμπεριαλιστικής εξάρτησης, το σφετερισμό εξουσιών της Ελληνικής Δημοκρατίας, αλλά και της δημόσιας περιουσίας της από τους διεθνείς πιστωτές και τις θεσμικές εκπροσωπήσεις τους, μετατρέποντας την κοινωνία σε εργαστήρι μαζικής φτωχοποίησης και εξαθλίωσης, αίροντας τους υλικούς όρους αυτονομίας των πολιτών. Οι δυνάμεις που προσδοκούν και αγωνίζονται για μια άλλη κοινωνική προοπτική, πρέπει να κινηθούν σε αντι-ΕΕ ορίζοντα, για τον οποίο δεν αρκούν οι ρητορείες περί αποδεσμεύσεων. Να το πούμε διαφορετικά. Μια αντι-ΕΕ γραμμή των «από κάτω» για να είναι κοινωνικά ηγεμονική, θα πρέπει να υπερβεί την ηγεμονική αστική στρατηγική της μεταπολίτευσης, τον ευρωπαϊσμό, έτσι όπως αποτυπώθηκε στο διάγγελμα του Κων/νου Καραμανλή στις 22-12-1978[35] μετά την ολοκλήρωση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Ελλάδας με την (τότε) ΕΟΚ. Να απαντά στα τρία ζητήματα που έθεσε η αστική στρατηγική του ευρωπαϊσμού και ο Κων/νος Καραμανλής μέσω του διαγγέλματος στους «από κάτω». Κατοχύρωση εθνικής ασφάλειας, διασφάλιση των δημοκρατικών θεσμών, άνοδο του βιοτικού επιπέδου του λαού. Η πρώτη φορά Αριστερά (μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο) αμφισβήτησε την ηγεμονική αστική στρατηγική που κωδικοποιούνταν με το δόγμα του Ανήκομεν εις την Δύσιν, με τη στρατηγική του Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες. Αποδέχθηκε στη συνέχεια την αστική στρατηγική του ευρωπαϊσμού, κατοχυρώνοντας υλικές και θεσμικές κατακτήσεις για τις κυριαρχούμενες τάξεις για μεγάλο χρονικό διάστημα και διευρύνοντας τα όρια της εθνικής αυτονομίας εντός του ψυχροπολεμικού διεθνοπολιτικού πεδίου. Στην πορεία ηττήθηκε. Η σαρωτική οικονομική κρίση έθεσε σε κίνηση την αμφισβήτηση των θεμελίων της ηγεμονικής αστικής στρατηγικής, με τη μορφή και του εθνικού και του δημοκρατικού και του κοινωνικού ζητήματος στην ενότητά τους. Η δεύτερη φορά Αριστερά σε μια πολύ πιο δύσκολη συγκυρία τόσο στο εσωτερικό επίπεδο του κοινωνικού ανταγωνισμού, όσο και στο διεθνοπολιτικό, ως δομικά ευρωπαϊστική δύναμη ήταν πολιτικοϊδεολογικά υπονομευμένη. Και οδηγήθηκε στη συντριβή, ως δύναμη ανατροπής. Ως δύναμη προσαρμογής και παραμονής σε εξουσιαστική τροχιά συγκροτεί τον έναν από τους δύο πόλους του μνημονιακού δικομματισμού.

 

Ενδεικτική βιβλιογραφική αναφορά για την αποτίμηση της εξέλιξης του ΣΥΡΙΖΑ, από την οπτική δρώντων υποκειμένων.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Απόσπασμα από το κείμενο αποχώρησης του Μ.Χ. από το ΠΑΣΟΚ στο 5ο Συνέδριο, Μάρτιος 1999, στο Χαραλαμπίδης Μ., Το σχέδιο μας για την Ελλάδα. Ελάτε στην πολιτική, εκδ. Γόρδιος, 2000, σελ. 131.
[2] Πουλαντζάς Ν., Οι κοινωνικές τάξεις στον σύγχρονο καπιταλισμό, εκδ. Θεμέλιο, 2001, σελ. 28-29, 51-53, 56 και του ιδίου Η κρίση των δικτατοριών, εκδ. Ινστιτούτο Ν. Πουλαντζάς & Θεμέλιο, 2006, σελ. 22.
[3] Για μια περιεκτική ανάλυση της σχέσης βασικής και κυρίαρχης αντίθεσης ή της δυναμικής σχέσης κύριας και δευτερεύουσας όψης της βασικής αντίφασης ανάλογα με την πολιτική συγκυρία, βλ. Harnecker M., Βασικές έννοιες του ιστορικού υλισμού, εκδ. Παπαζήση, χ.χ.ε., σελ. 151-154.
[4] Σε επίπεδο ΚΕ ΠΑΣΟΚ συνάντησε μόνον την αντίδραση στελεχών της Επιτροπής Οργανωτικού της περιόδου 1982-1983, οδηγώντας στην αντιεισήγηση Καργόπουλου στην 10η Σύνοδο ΚΕ ΠΑΣΟΚ (7ος/1983) και στη διαγραφή τους, βλ. Καργόπουλος Ν., Από την Αντιεισήγηση στη 10η Σύνοδο της ΚΕ ΠΑΣΟΚ (30-31/7/1983) μέχρι την ίδρυση του ΑΣΚΕ (28/2/1984), εκδ. ΑΣΚΕ, 2005.
[5] 2η Ειδική Σύνοδος ΚΕ ΠΑΣΟΚ (η λεγόμενη σύνοδος της Χαλκίδας, Μάρτιος 1986), περ. Σοσιαλιστική Θεωρία και Πράξη, τχ. 2ο/1986, 22η Σύνοδος ΚΕ ΠΑΣΟΚ (Μάιος 1987), περ. Σοσιαλιστική Θεωρία και Πράξη, τχ. 3ο/1987.
[6] Παπανδρέου Α., Το ΠΑΣΟΚ μπροστά στο παρόν και το μέλλον της Ελλάδας, εκδ. ΠΑΣΟΚ. Ιούλιος 1988. Μ’ αυτήν την αναφορά δεν υποστηρίζουμε ότι ο Α.Π. δεν συμβάλλει στη συγκεκριμένη μετεξέλιξη του ΠΑΣΟΚ, έστω και δύσθυμα – βλ. Βούλγαρης Γ., Η Ελλάδα της μεταπολίτευσης, 1974-1990, εκδ. Θεμέλιο 2002, σελ. 289, 329-334 – απλά ότι πρόκειται για κείμενα, ειδικά το λεγόμενο μανιφέστο του 1988 που φέρει την υπογραφή του, αλλά όχι βασικά χαρακτηριστικά της αναλυτικής σκέψης του Α.Π., βλ. Χαραλαμπίδης Μ., ΠΑΣΟΚ : Η σύγκρουση του νέου με το παλιό, εκδ. Γόρδιος, 1993, σελ. 109-113. Κοινώς βρίσκονται σε ρήξη με τη θεωρία της εξάρτησης και κινούνται πλησιέστερα στα θεωρητικά σχήματα του εκσυγχρονισμού.
[7] Η προσχώρηση στην Σοσιαλιστική Διεθνή του ΠΑΣΟΚ (Απόφαση 31ης Συνόδου ΚΕ, Νοέμβριος 1989), επικυρώνει τυπικά μια διαδικασία που είχε ουσιαστικά ολοκληρωθεί. Γι’ αυτό και δεν συνάντησε εσωκομματικές αντιδράσεις.
[8] Η βασική αυτή αντίφαση του ΠΑΣΟΚ της περιόδου 1981-1985, αποτέλεσε την κύρια αιχμή της μορφοποιούμενης εργατοσυνδικαλιστικής εσωκομματικής αντιπολίτευσης στο 1ο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ (Μάιος 1984), βλ. Μητρόπουλος Α., Καπιταλιστικός εκσυγχρονισμός ή σοσιαλισμός, εφημ. Το Ποντίκι, 18-5-1984, Μαρδάς Κ., Πίσω από τον ήλιο. Ανδρέας Παπανδρέου : Οράματα και εφιάλτες, εκδ. Γνώση, 1995, σελ. 199.
[9] Την περίοδο 1985-1987 με την υπογραφή (12ος/1985) και εφαρμογή (7ος/1987) της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Πράξης τίθενται τα θεμέλια της νεοφιλελεύθερης-υπεριμπεριαλιστικού-ομοσπονδιακού χαρακτήρα εξέλιξης της ΕΟΚ-ΕΕ σε πολιτικό μηχανισμό της δικτατορίας του μονοπωλιακού κεφάλαιου, υπό την ηγεμονία της χρηματιστικής μερίδας, ως αποτέλεσμα της κυρίαρχης δυναμικής του διεθνοποιημένου καπιταλισμού που έλαβε την ειδικότερη μορφή επιβολής των τεσσάρων (4) βασικών ελευθεριών κίνησης κεφαλαίου-εργασίας-αγαθών-υπηρεσιών στην κίνηση συγκρότησης του ενιαίου ανταγωνιστικού πανευρωπαϊκού πεδίου, βλ. και Φωτόπουλος Τ., Η νεοφιλελεύθερη συναίνεση και η κρίση της οικονομίας ανάπτυξης, εκδ. Γόρδιος 1993.
Είναι χαρακτηριστικό ότι την περίοδο 1983-1985 έχει προηγηθεί : Α). Η δημοψηφισματική κατάργηση της ΑΤΑ στην Ιταλία (scala mobile) με πρωτοβουλία και του Ιταλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος, Ιούνιος 1985, βλ. Μπαλαμπανίδης Γ., Ευρωκομμουνισμός. Από την κομμουνιστική στη ριζοσπαστική ευρωπαϊκή αριστερά, εκδ. Πόλις, 2015, σελ. 421, Β). Η υποχώρηση του γαλλικού σοσιαλιστικού κόμματος σε αντιπληθωριστικές-μονεταριστικές πολιτικές (Μάρτιος 1983), βλ. Βαλλιάνος Χ., Ποιός θυμάται τη 10η Μαΐου 1981; Σημειώσεις για τη γαλλική ‘αλλαγή’, περ. Θέσεις, τχ. 105/2008 και 106/2009, Γ). Η ανατροπή στην Ελλάδα της κεϋνσιανής πολιτικής και η επιβολή του διετούς σταθεροποιητικού προγράμματος λιτότητας (Οκτώβριος 1985), βλ. Σημίτης Κ., (εισαγωγή), Η πολιτική της οικονομικής σταθεροποίησης, εκδ. Γνώση, 1989.
[10] Για την εξέλιξη ορισμένων στοιχείων της ελληνικής οικονομίας αντί πολλών , βλ. Γεωργόπουλος Δ., Η κατάσταση και οι προοπτικές της ελληνικής οικονομίας, περ. Τετράδια, τχ. 59ο/2011.
[11] Τα ρεύματα αυτά της Αριστεράς δέχονται την αστική, ιδεαλιστική, υποκειμενική θεώρηση του έθνους ως επινόησης, κατασκευής της εθνικιστικής ιδεολογίας, μια «φαντασιακή κοινότητα». Για την άποψη αυτή βλ. Gellner Ε., Έθνη και εθνικισμός, εκδ. Αλεξάνδρεια, 1992, Anderson B., Φαντασιακές κοινότητες, εκδ. Νεφέλη, 1997, Kedourie E., Ο εθνικισμός, εκδ. Κατάρτι, 1999, Λέκκας Π., Η Εθνικιστική Ιδεολογία. Πέντε υποθέσεις εργασίας στην ιστορική κοινωνιολογία, εκδ. Κατάρτι, 1996. Εκτός της ανωτέρω θεώρησης του έθνους, ως δημιουργήματος μιας ιδεολογίας, του εθνικισμού, υπάρχει και η υλιστική, διαλεκτική και ταξική θεώρηση του έθνους. Το έθνος ως μια ιστορική κατηγορία, μια υπαρκτή κοινωνική οντότητα που εξελίσσεται και μεταλάσσεται στην ιστορική διαδρομή μέσα από την αλληλεπίδραση υλικών όρων και ιδεών, από τη διαλεκτική σχέση αντικειμενικών συνθηκών και υποκειμενικού παράγοντα. Για την άποψη αυτή βλ. Λεβί Μ., Το εθνικό ζήτημα από τον Μαρξ μέχρι σήμερα, εκδ. Στάχυ, 1993, Πουλαντζάς Ν., Το κράτος, η εξουσία, ο σοσιαλισμός, εκδ. Θεμέλιο, 2001, Αμίν Σ., Τάξη και Έθνος, εκδ. Ηρόδοτος, 1996, Νούτσος Π., Κόμβοι στη συζήτηση για το έθνος, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, 2006, Ψυρούκης Ν., Το εθνικό ζήτημα, εκδ. Κοροντζής, 1992, Σεραφετινίδου Μ., Εισαγωγή στο Νίκος Ψυρούκης-Κύπρος. Από την αυτοδιάθεση στην κατοχή, εκδ. Αιγαίον-Κουκίδα, 2005.
[12] Το αντίθετο της μεταπολιτευτικής Αριστεράς της περιόδου 1974-1985 που ήταν κυρίως αντιιμπεριαλιστική-αντιμονοπωλιακή και δευτερευόντως αντικαπιταλιστική.
[13] Μηλιός Γ., Το φαινόμενο ΣΥΡΙΖΑ: Η «ανατροπή» που δεν έγινε, στο συλλογικό Πρώτη φορά Αριστερά, εκδ. Πεδίο, 2016, σελ. 16-17.
[14] Για μια συνολική κριτική αποτίμηση της πορείας του Αριστερού Ρεύματος, βλ. Μπελαντής Δ., «Για την αναγκαία «αποσυριζοποίηση» της Αριστεράς σήμερα. Μέρος πρώτο : Η περίπτωση του Αριστερού Ρεύματος», στο http://rednotebook.gr/2016/03/gia-tin-anagkea-aposirizopiisi-tis-aristeras-simera-meros-proto-periptosi-tou-aristerou-revmatos-tou-dimitri-belanti/, πρόσβαση στις 16-9-2016, του ιδίου, Επτά απλά (;;;) βήματα προς την (Δι)έξοδο ή ένας Αποχαιρετισμός στο http://exodospress.gr/epta-apla-vimata-pros-tin-diexodo-enas-apocheretismos/, πρόσβαση στις 16-9-2016.
[15] Για την εξέλιξη του Συνασπισμού, βλ. Μπαλάφας Γ., 20 χρόνια χρειάστηκαν. Το χρονικό του εγχειρήματος του Συνασπισμού, εκδ. Νήσος, 2012.
[16] Για την διεθνή καπιταλιστική κρίση, αντί πολλών, βλ. Τζων Μπέλλαμυ Φόστερ, Η χρηματιστικοποίηση του κεφαλαίου και η κρίση, Αμίν Σ., «Οικονομία της αγοράς» ή ολιγοπωλιακοχρηματιστικός καπιταλισμός;», αμφότερα στο περιοδικό Monthly Review, τχ. 110ο/2008.
[17] Βούλγαρης Γ. – Νικολακόπουλος Η. (επιμ.), 2012 Ο διπλός εκλογικός σεισμός, εκδ. Θεμέλιο, 2014.
[18] Βλ. Διακήρυξη Σοσιαλιστές ενάντια στο Μνημόνιο, στο συλλογικό Έξοδος. Στο δρόμο για τη λαϊκή μεταπολίτευση, εκδ. Τετράδια/Νέος Αγωνιστής, 2012, σελ. 43-45.
Στην πραγματικότητα η πρώτη κινηματικού χαρακτήρα συνάντηση πασοκικού και συριζικού ριζοσπαστισμού ήταν οι κινητοποιήσεις έναντια στην αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος και υπέρ του αποκλειστικά δημόσιου χαρακτήρα της τρτοβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και ενάντια στην εκπαιδευτική αναδιάρθρωση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με το γνωστό και νόμο Γιαννάκου, κίνημα 06-07. Αντί πολλών βλ. περιοδικό Νέος Αγωνιστής, τχ. 1ο/2007, σελ. 13-15.
[19] Στο ζήτημα του ευρώ κατά τη διαδικασία ψηφισμάτων-τροπολογιών στη Συνδιάσκεψη μαζί με τις δυνάμεις της Αριστερής Πλατφόρμας, συντάχθηκε και η σοσιαλιστική συλλογικότητα του Νέου Αγωνιστή, που κατά τα λοιπά καταγραφόταν στις δυνάμεις της πλειοψηφίας. Την τροπολογία για την αναγκαιότητα της ρήξης με την Ευρωζώνη υποστήριξαν οι Σόφη Παπαδόγιαννη και Γιάννης Τόλιος από Αριστερή Πλατφόρμα, ο Γιάννης Χατζηαντωνίου από τον Νέο Αγωνιστή. Την αντίκρουση της τροπολογίας υποστήριξαν από την πλευρά της εσωκομματικής πλειοψηφίας οι Χρήστος Λάσκος, Γιάννης Μηλιός και Ευκλείδης Τσακαλώτος. Το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (δια ανατάσεως της χειρός) ήταν περίπου 55%-45% απορριπτικό για την τροπολογία, κατά την εκτίμηση του γράφοντος.
[20] Στη συγκεκριμένη συνεδρίαση της ΚΕ, την τροπολογία αναγκαιότητας ρήξης με την Ευρωζώνη εισηγήθηκε ο Στάθης Κουβελάκης και την απόρριψή της ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, ο οποίος απευθυνόμενος στον Στάθη Κουβελάκη και στην ιδεολογικο-πολιτική του καταγωγή, του επισήμανε ότι αυτά που υποστηρίζει δεν εντάσσονται στην παράδοση της «δικής μας αριστεράς», αλλά είναι θεωρία εξάρτησης, μητρόπολη-περιφέρεια. Και κατά τη γνώμη μου είχε απόλυτα δίκιο. Αυτός άλλωστε ήταν και ένας βασικός λόγος που ο Νέος Αγωνιστής υποστήριξε και στη συγκεκριμένη συνεδρίαση την τροπολογία.
[21] Για το ζήτημα της διαπραγμάτευσης χωρίς ρήξη ως κεντρική προγραμματική κατεύθυνση της επικείμενης- τότε- κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, βλ. Ρινάλντι Ρ., «Άσχημη περίοδο διαλέξατε να διαφωνήσετε…». Μία κατάθεση για τη μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ, εκδ. Α/συνέχεια, 2016, σελ. 40-46.
[22] Βλ. Απόφαση Κ.Ε. ΣΥΡΙΖΑ 21-22 Ιουνίου 2014, στο http://www.syriza.gr/article/id/56869/APOFASH-THS-K.E.-TOY-SYRIZA—–Symperasmata-gia-tis-eyrwekloges-kai-tis-aytodioikhtikes-ekloges-toy-Mah-2014.html#.V9l2LNSLTs0, πρόσβαση στις 14-9-2016.
[23] Για τα ζητήματα των εκλογών Μαΐου 2014, ας μας επιτραπεί βλ. Εκλογές Μαΐου 2014: Προς μια λαϊκή αντιμνημονιακή δημοκρατική κυβέρνηση της αριστεράς ή αλλαγή φρουράς στο πλαίσιο του μνημονίου, στο Ασημακόπουλος Β., Πορεία Αριστερά. Επισημάνσεις και εκτιμήσεις για την εξέλιξη του ΣΥΡΙΖΑ και άλλες ιστορίες…, εκδ. Γόρδιος, 2016, σελ. 181-209.
[24] Για τα δύο κείμενα, τη διακήρυξη 62 στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ (προέλευση αντι-ανανική κατά της διζωνικής-δικοινοτικής ομοσπονδίας) και τη διακήρυξη-πρωτοβουλία έτος Κύπρου (προέλευση ανανική, υπέρ της διζωνικής-δικοινοτικής ομοσπονδίας), στο http://www.imerodromos.gr/kypriako_syriza_2keimena/ , πρόσβαση στις 16-9-2016. Για μια χαρακτηριστική αντι-ανανική άποψη βλ. Αξελός Λ., Η Κύπρος και το φάντασμα της Αλεξανδρέττας, στο Αξελός Λ., Ανάμεσα στις συμπληγάδες, εκδ. Στοχαστής, 2015, σελ. 142-145.
[25] Για το θέμα της Σουλεϊμάν Σαμπιχά, βλ. Ανακοίνωση Νέου Αγωνιστή προς την Π.Γ. ΣΥΡΙΖΑ, στο Ασημακόπουλος Β., Πορεία Αριστερά….όπ.π., σελ. 365-370, Μπελαντής Δ., Ο εθνικισμός του αντιπάλου στο http://www.iskra.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=16128%3Aethnikismos-antipalou-mpelanths&catid=83%3Aaristera&Itemid=200, πρόσβαση στις 21-9-2016.
[26] Στην πορεία αυτή καταστρατηγούνται και τα όποια αναχώματα είχαν κατορθώσει να εγγράψουν στο καταστατικό του ΣΥΡΙΖΑ, ριζοσπαστικά στοιχεία του στο πλαίσιο της εσωκομματικής διαπάλης στο Συνέδριο τον Ιούλιο 2013, όπως το αρ. 27 παρ. 5 του Καταστατικού που προβλέπει ότι δεν μπορεί να υπερβαίνει το 25% των μελών κάθε κομματικού οργάνου η συμμετοχή σε κυβερνητική θέση ή αξίωμα.
[27] Καραμπελιάς Γ., 6 μήνες που συγκλόνισαν την Ελλάδα. Ιανουάριος- Ιούλιος 2015, Εναλλακτικές Εκδόσεις, 2015, σελ. 8.
[28] Για το σύστημα κυβερνώσας Βουλής, όπως παρουσιάστηκε στην ελληνική συνταγματική και πολιτική ιστορία, βλ. Αλιβιζάτος Ν., Εισαγωγή στην Ελληνική Συνταγματική Ιστορία. Τεύχος Α΄ 1821-1941, εκδ. Αντ.Ν. Σάκκουλα, 1981, σελ. 78-82, Μπαμπούνης Χ., Η κυβερνώσα Βουλή κατά την ελληνική μεσοβασιλεία, εκδ. Στοχαστής, 2013.
[29] Μηλιός Γ., ΣΥΡΙΖΑ 2004-2015: «Από την ανατροπή στο Μνημόνιο-3», περ. Θέσεις, τχ. 134/2016, Λάσκος Χ.- Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος Δ. (επιμ.) Το ΟΧΙ που έγινε ΝΑΙ, εκδ. ΚΨΜ, 2016.
[30] Για μια προσέγγιση της σημασιοδότησης του Δημοψηφίσματος της 5ης Ιουλίου, βλ. Μάρτος Δ., Δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου: Το στοίχειωμα του νόθου ευρωπαϊσμού, στο http://www.neosagonistis.org/2-neos-agonistis/181-dimopsifisma-5-iouliou-to-stoixeioma-tou-nothou-evropaismou, πρόσβαση στις 16-9-2016. Για τα δημοψηφίσματα μετά το 1990 στις ευρωπαϊκές χώρες, είτε για το ευρώ, είτε για το ευρωσύνταγμα, είτε για την ΕΕ, είτε για τα μνημονιακά μέτρα, όπου παρατηρείται να υπερτερούν τα αντι-ΕΕ ψηφοδέλτια, αλλά αδυνατούν να συγκροτηθούν μαζικοί, πλειοψηφικοί αντι-ΕΕ κομματικοί σχηματισμοί και για τους λόγους που αυτό συμβαίνει, μια αρχική προσέγγιση του γράφοντος στο κείμενο Σύντομα σχόλια για το Brexit- It’s a long way to Tipperary, όπως περιλαμβάνεται στο Ασημακόπουλος Β., Πορεία Αριστερά… όπ.π., σελ. 419-426.
[31] Για τη δήλωση παραίτησης 17 μελών της ΚΕ (στελέχη της ΚΟΕ) , βλ. Ρινάλντι Ρ., «Άσχημη περίοδο…..», όπ.π., σελ. 208-210.
[32] Για μια αποτύπωση των γεγονότων, κυβερνητικών και κομματικών, με χρονολογική σειρά για την περίοδο Ιανουαρίου–Σεπτεμβρίου 2015, βλ. Λάσκος Χ.- Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος Δ. (επιμ.) Το ΟΧΙ…, όπ.π., σελ. 13-19.
[33] Ενδεικτικά, στις 20-7-2015 συνεδρίασε η ΟΜ ΣΥΡΙΖΑ Δικηγόρων και με αποτέλεσμα 23 έναντι 15 και 3 λευκά, απέρριψε τη συμφωνία της 13ης Ιουλίου. Ήταν και η τελευταία συνέλευση της ΟΜ πριν τη διάσπασή της.
[34] Για την κοινωνική διαστρωμάτωση στην Ελλάδα την περίοδο 1990-2009, την οικονομική κρίση και τις επιπτώσεις της, βλ. Σακελλαρόπουλος Σ., Κρίση και κοινωνική διαστρωμάτωση στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, εκδ. Τόπος, 2014. Γενικά για το ζήτημα του μικροϊδιοκτητικού τρόπου παραγωγής, βλ. Αθανασόπουλος-Καλόμαλος Θ., Η ελληνική κληρονομιά ανεξαρτησίας. Μικροϊδιοκτητικός τρόπος παραγωγής στην αρχαία Ελλάδα και μέχρι σήμερα, εκδ. Στοχαστής, 2003.
[35] Διάγγελμα του Κων/νου Καραμανλή προς τον ελληνικό λαό στις 22-12-1978, στο https://www.youtube.com/watch?v=yXkny1xaxSg , πρόσβαση στις 16-9-2016.



πίσω στα περιεχόμενα: