ΔΟΚΙΜΙΟ-ΜΕΛΕΤΕΣ

1) Γιώργος Αλεξάτος, Ιστορικό Λεξικό του Ελληνικού Εργατικού Κινήματος, εκδ. Ρωγμή, Θεσσαλονίκη 2012. Από τον 19ο στον 21ο αιώνα, η ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος, αναστηλώνεται μέσα από τα περιεκτικά λήμματα, προϊόν δεκαετούς και πλέον μόχθου που κατέβαλε ο Γιώργος Αλεξάτος, για να μας την παραδώσει στην τρίτη συμπληρωμένη-αναθεωρημένη έκδοσή του. Ένα άξιο λόγου εγχείρημα, από έναν ιδεολογικά φορτισμένο συγγραφέα, αλλά επιστημονικά και ιστορικά ευσυνείδητο μελετητή, ο οποίος έχει κατορθώσει μέσα σε 318 σελίδες να «περιφράξει», με τα όποια κενά ή παραλήψεις θα ενέχει πάντοτε μια τέτοιου είδους προσπάθεια, ένα ουσιαστικό κομμάτι της νεοελληνικής μας ιστορίας. Το σημαντικό είναι ότι στο λεξικό δεν καλύπτονται μόνο οι αναφορές στην εργατική τάξη και τις πολιτικές ή συνδικαλιστικές τις εκφράσεις, αλλά επεκτείνεται λεξικογραφικά στις εκδηλώσεις της ταξικής πάλης σε όλα τα πεδία που αυτή διεξάγεται – οικονομικό, πολιτικό, ιδεολογικό – μέσα από παράθεση στοιχείων που αναφέρονται σε πρόσωπα, συλλογικότητες, έντυπα και γεγονότα.

2) Σάββας Παύλου, Εκεί, στις ομπρέλες… Αλεξίβροχα και αλεξίκακα κείμενα για την Κύπρο, Λευκωσία 2012. Μια συγκεντρωτική έκδοση του γνωστού φιλόλογου και κριτικού, που περιλαμβάνει δημοσιευμένα άρθρα του σε εφημερίδες της Κύπρου όπως Φιλελεύθερος, Η Σημερινή, Ο Πολίτης κ.ά. για το Κυπριακό, την κοινωνία και την πολιτική ζωή του νησιού, αλλά και κάποια άλλα κείμενα ευρύτερου ενδιαφέροντος και προβληματισμού. Κοινή συνιστώσα το ιδιαίτερο προσωπικό ύφος γραφής του Σάββα Παύλου με το φλεγματικό χιούμορ και τον λεπτό σαρκασμό να «υπονοούν» τις αλήθειες, χωρίς όμως να επισκιάζουν τη σοβαρότητα της προσέγγισης και την ουσιαστική γνώση των θεμάτων του.

3-4) Αριστείδης Καλάργαλης, Η Επάνω Σκάλα των Χρονογράφων και Ελευθέρια Λέσβου 1912-2012, εκδ. Εντελέχεια, Μυτιλήνη 2011 και 2012. Και τα δύο βιβλία του ποιητή Αριστείδη Καλάργαλη είναι μια Συμβολή στη Λεσβιακή Γραμματεία όπως μαρτυρά και ο υπότιτλός τους. Το πρώτο είναι μια καλά επιμελημένη ανθολόγηση από χρονογραφήματα που αποθησαυρίστηκαν από τις εφημερίδες και τα περιοδικά της Λέσβου από το 1909-1940. Πολλά από αυτά, μάλιστα, ανεξάρτητα από τη λογοτεχνική τους αξία, είναι μια ανοιχτή σελίδα στην ιστορία και τα ήθη της εποχής. Στο δεύτερο βιβλίο ο συγγραφέας, εκατό χρόνια μετά την απελευθέρωση της Μυτιλήνης, συγκεντρώνει σε ένα τόμο 67 αυθεντικά κείμενα – άρθρα, ανταποκρίσεις, ποιήματα, χρονογραφήματα κ.ά – που αποτυπώνουν με ποικίλα χρώματα τα γεγονότα που συγκλόνισαν το νησί το 1912.

5) Χαράλαμπος Μπαμπούνης, Εμμανουήλ Φυριππής, «Οι καθηγηταί του Πανεπιστημίου Όθωνος εκλέγουσιν ίδιον βουλευτήν». Μια ειδική, συστηματική μελέτη, που ερευνά την παρουσία του Πανεπιστημίου στα πολιτικά δρώμενα των πρώτων χρόνων λειτουργίας του ελληνικού κράτους. Ποιο ήταν το κοινοβουλευτικό έργο των εκπροσώπων των καθηγητών του Πανεπιστημίου; Ποια η επιμέρους συγκεκριμένη συμβολή τους; Ερωτήματα ουσιαστικά, που με επάρκεια και πειστικότητα οι συγγραφείς καλύπτουν στα τέσσερα κεφάλαια της εργασίας τους,

6) Δαμιανός Βασιλειάδης, Παγκοσμιοποίηση, Νέα Τάξη, Ελληνισμός, εκδ. Στοχαστής, Αθήνα 2012. Ο συγγραφέας, στηριγμένος σε πλήθος παλαιότερων και νεότερων στοιχείων, αναζητά τις αιτίες της σημερινής κακοδαιμονίας θεωρώντας πως το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης αναλογεί στην ελληνική πολιτική που ποτέ δεν ήταν ελληνοκεντρική και υπηρετούσε πάντοτε είτε τα συμφέρο­ντα της Δύσης (οι συντηρητικές δυνάμεις), είτε της Ανατο­λής (οι αριστερές δυνάμεις). Έχοντας την πεποίθηση πως η εθελοτυφλία είναι ο χειρότερος οδηγός για το ξεπέρασμα της κρίσης, επιχειρεί συστηματικά να συμβάλει στην άμεση συνειδητοποίηση – κάτι που οφείλει να ενδιαφέρει όλους του Έλληνες – πώς αντιμετωπίζοντας δραστικά το άθλιο παρελθόν μας μπορούμε να αναδιαταχθούμε για την εξυπη­ρέτηση των δικών μας εθνικών και κοινωνικών συμφερόντων και πάντα στη λογική που συνάδει με το διεθνές δίκαιο και τις διεθνείς συνθήκες.

7) Ευάγγελος Ανδρέου, Γεώργιος Μάρκου ο Αργείος, Το Μέγιστο της Αγιογραφίας Σχολείο στο 18ο Αιώνα, εκδ. Ευρωπαϊκό Κέντρο Τέχνης, Αθήνα 2012. Ένα διαφορετικό έργο του ποιητή Ευάγγελου Ανδρέου. Η ζωή και το έργο του Γεώργιου Μάρκου από το Άργος, ενός από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους της βυζαντινής αγιογραφίας στον 18ο αιώνα, αναδύεται με γλαφυρά χρώματα στις σελίδες του παρόντος βιβλίου που στόχο – εκτός από τον προφανή – έχει να ανασυνθέσει και το ιδιαίτερο κλίμα της εποχής και του τόπου.

8) Η Διαχρονικότητα της Ελληνικής Γλώσσας: Σύγχρονη Πραγματικότητα και Προοπτικές, εκδ. Γλωσσικός Όμιλος Κύπρου, Λευκωσία 2012. Ένας πραγματικά ουσιαστικός τόμος που περιλαμβάνει τις εισηγήσεις που παρουσιάστηκαν στην ημερίδα που οργάνωσε ο Γλωσσικός Όμιλος Κύπρου, μια πρωτοπόρα κίνηση που η ψυχή και κινητήρια δύναμή της ήταν ο πρόεδρός της Ανδρέας Παστελλάς, σε συνεργασία με το ίδρυμα Ελληνικής Γλωσσικής Κληρονομιάς των Αθηνών και με θέμα το διαχρονικό χαρακτήρα της ελληνικής γλώσσας.

9) Δημήτρης Ντούσας, Το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον και η Αποκάλυψη του Ιωάννη: Φιλοσοφική Περιδιάβαση στα Άδυτα και τα Άγια των Αγίων της Χριστιανικής Ηθικής και Πίστης, Αθήνα 2013. Όπως δηλώνει και ο τίτλος, ο συγγραφέας – γνωστός και από το προηγούμενο έργο του Μαρξισμός και σύγχρονη μετανάστευση – σ’ αυτό το βιβλίο, με φιλοσοφική διάθεση και το θάρρος της γνώμης του, προσπαθεί να χαρτογραφήσει και να αποκρυπτογραφήσει τα δύο πιο σημαντικά κείμενα της Καινής Διαθήκης: Από τα θαύματα του Ιησού και τη φιλοσοφική ερμηνεία τους, μέχρι την εξαγωγή φιλοσοφικών και μαρξιστικών συμπερασμάτων από την ανάγνωση του Ευαγγελίου.

10) Ελένης Κοντεμενιώτου-Κασσεσιάν, Κοιτάζοντας τον Καθρέφτη – Βιωματικά Στοιχεία στο Έργο του Γουίλιαμ Σαρογιάν, εκδ. Κέντρο Ελληνο-Αρμενικών Μελετών, Αθήνα 2012. Μια «βουτιά» στη ζωή του διάσημου Αρμένιου συγγραφέα Γουίλιαμ Σαρογιάν μέσα από την ενδιαφέρουσα μονογραφία της Ελένης Κασσεσιάν που με την συνέπεια ενός μυρμηγκιού συνέλεξε στοιχεία από την άφθονη υπάρχουσα βιβλιογραφία. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και το δεύτερο μέρος του βιβλίου που αποτελείται από αποσπάσματα από διάφορα έργα ή συνεντεύξεις που η συγγραφέας έχει επιλεκτικά παραθέσει για να καθρεφτίσει τον βιωματικό χαρακτήρα των έργων του Σαρογιάν.

11) Α. Αθανασοπούλου – Ν. Λούντζης, Η Σολωμική Κληρονομιά από τη Σκοπιά του Σήμερα, Ανάτυπο από το περιοδικό «Ακτή», τχ. 82, Λευκωσία 2012. Μια ομιλία της Αφροδίτης Αθανασοπούλου που εκφωνήθηκε στο «Σπίτι της Κύπρου» σε ειδική εκδήλωση-παρουσιάση του αφιερωματικού τόμου Μνήμη Διονυσίου Σολωμού. Εκατόν πενήντα χρόνια από την κοίμησή του μαζί με ένα ακόμη κείμενο του Νίκια Λούντζη που με αφορμή την έκδοση του βιβλίου προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα «Τι απομένει σήμερα από τον Σολωμό, έξω από την προστατευτική εθνική του γυάλα;», περιλαμβάνει το ενδιαφέρον αυτό ανάτυπο.

ΠΟΙΗΣΗ-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

1) Στέλιος Λουκάς, Αμύθητος Κήπος, εκδ. Κέδρος, Αθήνα 2011. Αθωότητα, σαρκασμός, φως, σκοτάδι, ένας λυγμός και ένας φόβος, ένας τρυφερός λόγος, ομορφιά και γαλήνη. Εικόνες και έννοιες που εναλλάσσονται με μαεστρία και αυθεντικότητα στα ποιήματα του καλού ποιητή Στέλιου Λουκά που αναζητά-ανασυνθέτει τις χαμένες αλήθειες της ζωής σε στίχους. Όπως λέει και ο ίδιος: «Γράφω ποιήματα / Φυτεύω στο χώμα βολβούς αθωότητας / Κι ένας χαρούμενος θεός / Επιστρέφει το φως / σ’ αυτούς που ανήκει.»

2) Ιουλία Τολιά, Οι Περιπέτειες Ενός Τυφλού, εκδ. Στοχαστής, Αθήνα 2012. Ένα μεγάλο ποίημα ή αλλιώς ένα ποίημα σε επεισόδια. Στίχοι σκοτεινά απλοί που αφηγούνται μια ιστορία. Τις περιπέτειες ενός τυφλού, τη σχέση του με το είναι του, αλλά και τους άλλους, τον αργό βηματισμό του στην ανακάλυψη ενός γνωστού άγνωστου κόσμου χωρίς μάτια, στη συμφιλί­ωση με την ανάμνηση του εαυτού του… Δείγμα γραφής: «Ο τυφλός / ανεβαίνει την εσωτερική σκάλα. / Το ένα χέρι του στην κουπαστή. / Το άλλο / ψηλαφεί το κενό. / Ανιχνεύει πιθανά εμπόδια. / Ανεβαίνει αργά την εσωτερική σκάλα. / Ο τυφλός / έχει πολλές πιθανότητες να σκοντάψει. / Να κατρακυλήσει στην κλίμακα. / Απλά, /ψηλαφώντας, /εξασφαλίζει ένα ελάχιστο ασφάλειας./ Κι αισθάνεται ελεύθερος/συμφιλιωμένος με το απρόβλεπτο…»

3) Γιώργος Γκανέλης, Ανάπηροι Δρομείς, εκδ. Στοχαστής, Αθήνα 2012. Κάθε ποίημα και ένας μοναχικός περίπατος στο παρελθόν, στο τώρα, αλλά και στο αύριο, στις πληγωμένες αναμνήσεις, στους άθλους της καθημερινότητας, αλλά και στις κρυφές προσδοκίες… Στην πρώτη του ποιητική συλλογή ο Γιώργος Γκανέλης ανοίγει το βιβλίο της ζωής (του) και απομονώνει στιγμές. Στην «Κυριακή Μαΐου» γράφει «Είναι όμορφο να γίνεσαι αόρατος / έτσι που να εισχωρείς πολύ βαθιά / χωρίς να καταναλώνεις επιχειρήματα».

4) Σταμάτης Τσαρουχάς, Το Ρόδο της Κυζίκου, εκδ. Ανάπλους, Αθήνα 2012. Η χαμένη πατρίδα, ο χαμένος παράδεισος, ο ξεριζωμός και ο εκπατρισμός και η Ευφροσύνη, μία ακόμη ηρωίδα του «έκπτωτου» Ελληνισμού της Μικράς Ασίας, «που γεννήθηκε στην εποχή των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών» και η ζωή της, το βιός της, που στιγματίστηκε από τη… Μεγάλη Ιδέα, μοιάζει με ένα γλυκόπικρο παραμύθι… Ο Σταμάτης Τσαρουχάς με την ανάλαφρη κινηματογραφική του ματιά μας αφηγείται σχεδόν εικονοκλαστικά τη ζωή της μητέρας του Ευφροσύνης – φυσικά με έντονο το στοιχείο της καλής μυθοπλασίας – και με φόντο τα ιστορικά γεγονότα που συγκλόνισαν τον Ελληνισμό, από τη Μικρασιατική Καταστροφή ως τα νεώτερα χρόνια, τον πόλεμο του ’40, τη γερμανική κατοχή, τον εμφύλιο, την χούντα…

5) Χρήστος Δασκαλάκης, Η Στιγμή που θα Φεύγω, εκδ. Στοχαστής, Αθήνα 2012. 49 ποιήματα, μικρές ή μεγάλες εξομολογήσεις, ενδόμυχες, απόλυτα προσωπικές, γεμάτες φως ή σκοτάδι. Η ποίηση γίνεται όπλο, γίνεται το βήμα, για να βρει τη φωνή του το βαθύτερο είναι, το πιο κρυφό. Δείγμα γραφής: «Σαν φωτιά, είναι στιγμές που νιώθω πως ξεσπάω. / Σαν λάβα, έτοιμη να θάψει οτιδήποτε κυλά. / Οι ώρες που το άδικο σε πνίγει / είναι οι ώρες που δοξάζεις τον φονιά!»

6) Γιώργος Ρούβαλης, Ταξίδι στη Χώρα της Κίρκης, εκδ. Στοχαστής, Αθήνα 2012. Ακάματος, ο ποιητής και πεζογράφος Γιώργος Ρούβαλης επιστρέφει στα πάτρια συγγραφικά του… εδάφη. Αυτή τη φορά με ένα γλυκόπικρο μυθιστόρημα με άρωμα εξωτικό που όπως και η συλλογή διηγημάτων του Αναζητώντας την Σαλώμη (Στοχαστής, 2010) αντλεί έμπνευση από το μεγά­λο πηγάδι του Έρωτα. Του Έρωτα που κινεί γη και ουρανό, που παρασέρνει τους ανθρώπους στη δίνη του, που σε συνε­παίρνει και σε αλλάζει άρδην…